Անհատական աշխատանք

1909թ.-հայոց ցեղասպանության երկրորդ փուլ 
Ադանայի կորորածներ

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

• Ադանայի կոտորածը վերաբերում է 1909 թ. ապրիլի 1-4 և 12-14-ին Օսմանյան Թուրքիայի Ադանայի և Հալեպի վիլայեթների(նահանգների) հայ բնակչության զանգվածային ջարդին։ 1909-ի մարտի 31-ին Ադանայի վալիի գլխավորությամբ կայացավ նահանգային խորհրդի նիստ, ուր ընդունվեց հայերին ոչնչացնելու որոշում։  Ջարդն սկսելու վերաբերյալ հատուկ գաղտնի գրություններ ուղարկվեցին գավառներ։ Կոտորածի նախօրեին իշխանությունները մեծաքանակ զենք ու զինամթերք բաժանեցին իսլամադավան բնակչությանը, բանտերից արձակեցին շուրջ 500 ոճրագործների։ Ապրիլի 1-ին թուրք ամբոխը խուժեց քաղաքի փողոցները, հրապարակները, թաղամասերը և սկսեց կոտորել հայերին։ Առաջին ջարդը տևեց երեք օր: Ապրիլի 12-ին կարգ ու կանոնը «վերականգնելու» նպատակով Ռումելիայից Ադանա ուղարկված երիտթուրքական վաշտերի քաղաքում երևալն առիթ տվեց վերսկսելու ջարդը, որն իր չափերով և իրականացման եղանակներով գերազանցեց նախորդին: Ջարդեր տեղի ունեցան Ադանայի բոլոր գավառներում և Հալեպի վիլայեթի արևմտյան և հյուսիսային մի շարք հայաբնակ շրջաններում: Ադանայի կոտորածին զոհ գնաց շուրջ 30000 մարդ, որից ավելի քան 20000-ը՝ Ադանայի վիլայեթում: Ավերվեցին ու հրկիզվեցին տասնյակ հայաբնակ քաղաքներ ու գյուղեր, սակայն Դյորթ-Յոլը, Հաճնը, Սիսը, Զեյթունը, Շեյխ-Մուրատը, Ֆընտըճազը և մի շարք այլ բնակավայրեր հերոսական ինքնապաշտպանությամբ կասեցրին տասնյակ հազարավոր թուրքերի հարձակումը և փրկվեցին ջարդից: Կոտորածներին հաջորդեց երկու հանձնաժողովների ստեղծումը: Դրանցից մեկը կազմավորեց օսմանյան խորհրդարանը (Հայկ Պապիկյան, Հարություն Մոստիճյան, Յուսուֆ Քեմալ, Ֆայիդ Բեյ), իսկ մյուսը` Կ. Պոլսի Հայոց պատրիարքը: Հետաքննելով Ադանայի եղեռնի պատճառներն ու հետևանքները` հանձնախմբերը կազմեցին պաշտոնական տեղեկագրեր, որոնց համաձայն գլխավոր հանցավորներ ճանաչվեցին նահանգապետ Ջևադ բեյը, զորահրամանատար Մուստաֆա Ռեմզի փաշան և նրանց հրահանգները տեղերում կենսագործող պաշտոնյաները: Ջարդերի հետևանքով հրդեհվել էր մոտ 24 եկեղեցի, 16 դպրոց, 232 տուն, 30 հյուրանոց, 2 ֆաբրիկա, 1429 ամառանոց, 253 ագարակ, 523 խանութ, 23 ջրաղաց և շատ այլ շինություններ: Ողջ մնացած մարդկանց մեծամանությունը ջարդերի ժամանակ դարձան հաշվանդամ կամ էլ մահացան սովից և համաճարակից: Ավազակները շրջապատում էին շենքերը՝որտեղ ապրում էին հայերը և վառում: Մարդիկ մահանում էին կրակում, իսկ փրկվողներին գնդակահարում էին: Երիտթուրքերը, պատասխանատվությունից խուսափելու և միջազգային հասարակական կարծիքը փոխելու նպատակով, ձևական հետաքննություն սկսեցին, սակայն ջարդերի կազմակերպիչներն ու պատասխանատուներն այդպես էլ մնացին անպատիժ:  
• Հայերի դիակները՝Ադանայում: 

 

Ամփոփում 

Հայոց ցեղասպանության երեք փուլերի ընթացքում մահացել է մոտավորապես 1.830.000 հայ: Այժմ հայերի մեծամասնությունը ատելություն է զգում թուրքերի հանդեպ:  Կարծում եմ, որ դա շատ սխալ է, պետք է մոռանալ անցյալը և ապրել ներկայով։

• Հղումներ-https://uniarm.wordpress.com/%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB-%D5%AF%D5%B8%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%A8-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81-%D6%81%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5/ 
• http://www.armeniansgenocide.am/am/Encyclopedia_Of_armenian_genocide_Adanayi_kotorac_1909 

• https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AE 
• https://humus.livejournal.com/2200858.html